"Gure bizitza ere laster aldatuko da"
Selma* (15 urte) eta Malia* (9 urte) bere familiarekin bizi dira Belgradon, Serbiako hiriburutik gertu dagoen asilo-eskatzaileentzako zentro batean. Familiak duela hamabi urte baino gehiago utzi zuen Afganistan. Iranen sei urte eman ondoren, non amak eta aitak lana aurkitzeko zailtasunak zituzten eta anai-arrebek ezin zuten eskolara joan, familiak herrialdea utzi eta Greziara iritsi ziren. Bederatzi hilabetez jendez gainezka zegoen errefuxiatu kanpamendu batean bizi izan ziren.
"Argi zegoen gure bizitza ez zela hobera egingo", dio Selma eta Maliaren amak, Madiha*, "horregatik joan ginen Serbiara". Familia azken bost urteetan Serbian bizi da. Neskek bi anaia dituzte, Salim* (13 urte) eta Milan* (1,5). Familiaren seme txikiena, Milan, Serbian hegoaldeko kanpamendu batean jaio zen. Familia Belgradeko asilo-eskatzaileentzako zentro batera joan zen bizitzera, Milan bihotzeko arazo batekin jaio zelako eta ohiko mediku arreta eta laguntza behar dituelako.
Azken urtea Selma eta Maliaren familiako bizitzan zailenetakoa izan zen. Errefuxiatu bizitza izatearen estresa gero eta handiagoa da. 2020an, Hungariako agintariek azkenean asilo eskatzaileak onartzeari utzi zioten Serbiako mugan igarotzeko bi guneetatik, hori izan baitzen errefuxiatuek eta migratzaileek Europar Batasuneko herrialdeetara joateko legezko aukera bakanetako bat. Legezko bideetara sarbiderik gabe, errefuxiatuen familia asko linboan geratzen dira Serbian, giza trafikatzaileekin bidaia jarraitzeko adina diru ez badute. Ez dute motibatuta Serbian asiloa eskatzera, herrialdea ekonomikoki nahikoa indartsua ez dela aurkitzen baitute haien integrazio arrakastatsurako aukerak emateko.
Koronabirus pandemiak okerrera egin du Balkanetako ibilbidea egiten duten errefuxiatu eta migratzaileen baldintza latzak. Zentroak ixteak eta zirkulazioa murrizteak COVID-19ren aurkako prebentzio neurri gisa sartuta, gehiago isolatu zituen haur eta heldu zaurgarriak.
"Koronabirusarekin, dena aldatu zen. Itxialdian lehertzeko zorian egon ginen. Orain ere ez gara kanpamndutik asko ateratzen. Zer egin dezakegu kanpoan dirurik gabe?" dio Madihak.
Save the Childrenek Center for Youth Integration-ekin batera haurrentzako egokia den espazio bat kudeatzen du asilo-eskatzaileentzako zentroan. Espazioa ordenagailuz hornituta dago eta taldeak trebetasun digitalak garatzen eta beren alfabetatze digitala aurrera eramaten lagunduko duten tailerrak antolatzen ditu neska-mutilentzat. Paraleloki, taldeak ingelesa eta serbiera irakasten die neska-mutilei jolasen eta ekintzen bidez. Eremua kanpalekuko neska-mutiko guztientzako gune segurua da eta bertan denbora pixka bat pasatzera, laguntza eskatzera edo gehien gustatzen zaien jardueran parte har dezakete.
"Oso eskertzen dugu haurrentzako egokia den espazio hau eta egiten dituzten programak", esan du Madihak. Malia haurrentzako egokia den espaziora dator ordenagailuari buruz gehiago jakiteko eta ingelesa eta serbiera ikasterako; tailerretako partaide zorrotz eta gogorrenetako bat da. “Gustatzen zait hona etortzea, batez ere gaur egun koronabirusaren ondorioz eskolara joan ezin dudalako. Hemen lagunak ditut, eta elkarrekin gauza berriak ikas ditzakegu baina jolastu eta ondo pasatu ere bai ”, dio Maliak.
Selma ere haurrentzako egokia den espaziora dator. Marraztea gustatzen zaio eta talentu handia du. Neska-mutilentzako giro egokian, familiak erosi ezin dituen marrazki tresnak aurki ditzake. “Gustatu zitzaidan eskolara joatea, nahiz eta gaizki sentitzen nuen serbiera ulertzen ez nuelako. Batxilergora joan beharko nuke, baina guretzat ez dago prest, ez naiz ondo sentitzen eskola garrantzitsua delako. Handia naizenean nire negozioa izatea gustatuko litzaidake. Diseinua oso interesatzen zait ", esan du Selmak.
Haurrentzako egokia den espazioak COVID-19ren prebentzio neurri guztiekin funtzionatzen du. Neska-mutilak talde txikitan etortzen dira, maskarak jantzita. Ordu erdiro, taldeak leihoak irekitzen ditu gela aireztatzeko.
"Alde handia dago neska-mutilek joateko lekua dutenean; badute zer egiteko, egunean zehar egitura batzuk", azaldu dute Madiha, Selma eta Maliaren amak.
Madiha oso harro dago bere alabekin, baina oso kezkatuta badago ere haien etorkizunarekin. Bere egunak tristuraz beteta daudela dio, ez baitu familiako epe luzerako irtenbiderik ikusten.
“Serbian asiloa eskatu zuten familiek guk dugun bizitza bera bizi dute: asilo-eskatzaileentzako zentro batean bizi dira, ez dute lanik, ezin dute bidaiatzeko baimenik. Ez dut ikusten zergatik eskatu behar dugun asiloa. Jendeak galdetzen dit: "zergatik ez dituzu bidaltzen zure seme-alabak beste familia batekin edo giza trafikatzaile batekin, denok bidaiatzeko dirurik ez baituzu?" Ezin dut hori egin", dio amak. “Haurrak besterik ez dira eta arriskutsua da. Semeak bakarrik uzteko eskatu dit, hori giza trafikatzaileek egiten dutelako: autoaren azpian espazio bat sortzen dute eta umeak mugaz bestaldera eramaten dituzte. Baina itxaroteko esaten diot. Aitzakiak bururatzen zaizkit, gure egoera hobetuko delakoan".
"Jende guztiak beldurra du bihotzean joaten direnean, baina hala ere joaten dira beste aukerarik ez dutelako", esan du Selmak. “Neska eta mutilentzat zailagoa da. Janaria behar dute eta batzuetan ez dago janaririk bidaian zehar. Batzuetan korrika egin behar da eta neska-mutilek ezin dute helduek bezala korrika egin. Gure familiak giza trafikatzaile batekin bidaiatzen zuenean, gezurra esaten zigun denbora guztian. Hiltzeko beldur ginen”, dio neskak.
"Seme-alabek esaten didate: 'Noiz aldatuko da gure bizitza? Lekuak aldatzen ari gara, eta gure bizitza berdin jarraitzen du'", dio Madihak, eta gehitu du:" Itxaron pixka bat gehiago, gure bizitza ere laster aldatuko da".
* Izenak aldatu egin ziren neska-mutilak babesteko.
2020-2021ean Eusko Jaurlaritzako Giza Eskubideen Zuzendaritzaren laguntzarekin Serbian eta Bosnian eta Herzegovinan lan egiten dugu haur zaurgarrienak: migratzaileak eta errefuxiatuak diren haurrak, babesteko, ikasketa aukerak babes neurrien esparruan sar ditzaten, COVID-19k sortutako berehalako beharrei erantzutea barne, eta nazioarteko babes arau eta estandarren arabera.