- Barne Ministerioaren 2023ko azken datuen arabera, sexu-indarkeria digitaleko kasuen %78,82 adingabeak ziren.
- Save the Childrenek txosten bat aurkeztu du, sarean haurrei eta nerabeei eragiten dieten sexu-esplotaziorako moduak aztertzen dituena.
- Erakundeak gogorarazi du haurrak eta nerabeak ere Interneten garatzen direla, eta, beraz, toki segurua izan behar duela haurrentzat, haien eskubideak betetzen direla bermatuz.
- Adingabeei egindako delitu informatikoen 395 salaketa 2024an erregistratu zituen Ertzaintzak, arazoaren dimentsioa ingurune digitalean islatuz.
Testigaintza: https://bit.ly/3GrZw3Y
Catalina Perazzo adierazpenak: https://bit.ly/4eugxHe
Bilbo, 2025ko uztailaren 8a. Save the Childrenek “Redes que atrapan” txostena argitaratu du gaur. Haurren eta nerabeen sexu-esplotazioa ingurune digitaletan. Txosten berri hori Trantsizio Digitalerako Europako Elkartearekin lankidetzan egin du, eta sarean haurrei eta nerabeei eragiten dieten sexu-esplotaziorako moduak aztertzen ditu. Dokumentuak aztertzen du Internetek, sare sozialek eta teknologiek sexu-esplotazioarekin lotutako arriskuak atzematea eta horien eraginpean jartzea errazteaz gain, haurren aurkako indarkeria horiek gauzatzen diren eta horiek betikotzea ahalbidetzen duten bitartekoa ere izan daitezkeela.
Barne Ministerioaren azken datu ofizialen arabera, 2023an haur eta nerabeen aurkako delitu zibernetiko sexualen 67 salaketa erregistratu ziren Euskadin. "Zifra horiek icebergaren punta baino ez dira; izan ere, kasu gehienak ez dira ezagutzen, neurri batean salaketarik ez dagoelako eta, neurri batean, detektatzeko zailtasunengatik, areagotu egiten baita gertaera horiek online ingurunean gertatzen direnean", adierazi du Charo Arranz Save the Childrenek Euskadin duen egoitzako zuzendariak.
Izan ere, txosten honek 18 eta 21 urte bitarteko 1.000 gazteri baino gehiagori egindako inkesta bat du, eta nerabezaroan zehar dituzten online pertzepzioei eta jokabideei buruz galdetu zaie. Txostenak erakusten du inkesta egin zaien ia neska eta mutil guztiek (%97) adierazi zutela sexu-indarkeria motaren bat jasan zutela ingurune digitaletan adingabeak zirenean.
Erakundeak sexu-indarkeria digital mota nagusien artean honako hauek aipatzen ditu: helduek sexu-helburuekin kontaktuan jartzea (grooming); baimenik gabeko sextinga edo eduki intimoa baimenik gabe zabaltzea; bestalde, online sexu-abusu eta -esplotazio moduak bereizten ditu, haurren sexu-abusurako materiala kontsumitzea, ekoiztea eta zabaltzea barne (gaizki deituriko "haur-pornografia"); sexortsioa, non haurrak eta nerabeak hertsatu, xantaia egin edo mehatxatu egiten diren material intimo edo sexuala bidaltzeko; IAren tresnak erabiltzea eduki mota hori sortzeko, eta eduki sexualen eraginpean nahi gabe egotea.
"Fenomeno konplexua da, aztertzen diren indarkeria- edo esplotazio-moduak ez baitira fenomeno isolatuak: kasu askotan, elkarrekin lotuta daude, prozesu beraren parte dira edo aldi berean gertatzen dira, eta, beraz, haur bat horietako batzuen biktima izan daiteke aldi berean", adierazi du Arranzek.
Adimen artifizialaren erabilera
Material horiek tresna digitalen bidez ere sor daitezke, haurren irudi errealetatik abiatuta: deepfakes edo ultrafalsificazio izenekoak dira. Beren kabuz indarkeria-mota bat diren arren, kaltetutako haurren duintasunari, ongizateari eta segurtasunari egiten dioten kaltea dela eta, gazteen %70ek ez du adierazten haurtzaroan argazkiak edo bideoak IA bidez manipulatzea arrisku bat denik.
Gainera, erakundeak adierazi du 5 gaztetik 1ek adierazi duela norbaitek beste pertsona batzuekin partekatu dituela IArekin sortutako irudiak, biluzik erakusteko, adingabea izanik eta baimenik gabe.
Lucía Lópezek, Alacanteko Save the Children-eko hezitzaileak, horrelako kasu bat antzeman zuen erakundeak garatzen dituen programetan: "12 urteko nerabe batek esan zidan pertsona bat mehatxatzen ari zela, eta esan zion, bere kontaktu guztietara bidaltzen ez bazuen bere telefonora iritsitako sexu-edukia zuen bideo bat, biluzik zegoen neskatoaren argazki batzuk argitaratuko zituela, IArekin sortuak. Neskatoak esaten zuen ez zuela inoiz bere argazkirik bidali eduki horrekin, baina sentitzen zuen berak bultzatu zuela egoera hori eta bere errua zela ".
Sareko sexu-esplotaziorako atzipen-dinamikak
Save the Childrenen ikerketak haurrak eta nerabeak sexu-esplotaziorako erakartzeko modu nagusiak jorratzen ditu. Horien artean dago groominga, manipulazioan, engainuan eta hertsapenean oinarrituta eduki sexualeko material digitalak lortzea, eremu digitalean edo fisikoan sexu-topaketak sortzea edo biktima den haurra esplotazio-sareetan inplikatzea bilatzen duena. Ildo beretik, #DerechosSinConexión txostenak adierazten du Euskadiko adingabeen %15 ezezagunen bidez jarriko liratekeela harremanetan sarean, eta %18,8k onartuko lukeela haiekin topaketa fisiko bat izatea, eta %35,6k, berriz, egoera jakin batzuetan hala egingo lukeela.
2023an, Barne Ministerioak grooming-arekin lotutako 71 salaketa erregistratu zituen, hau da, aurreko urtean erregistratutako 31 salaketak baino gehiago. Biktimak, gehienak neskak, 56 salaketa jarri zituzten; mutilek, berriz, 15.
Inkestak baieztatzen du, halaber, esplotatzaileek erabiltzen dituzten kontaktu-bideen aniztasuna: Instagram (%68) edo X (%44) bezalako sare sozialen bidez, WhatsApp bezalako mezularitza-aplikazioak (%48). Nabarmentzekoa da, halaber, online jokoen eta streaming bidezko kontaktua (%44).
Materiala trukatzeak hertsapen edo xantaia moduak ere ekar ditzake. Inkestan, gazteen %26k adierazi zuen, adingabeak izanik, eduki intimoa edo sexuala bidaltzeko presioa egin ziotela; %20k mehatxuak edo xantaiak jasan zituela eduki erotikoa edo sexuala erakusteko; eta ia ehuneko berari mehatxu edo xantaia egin ziotela, eduki sexuala zuten materialak zabalduz. Generoaren arabera, neskek maizago adierazi zuten eduki mota hori bidaltzeko presioa jasan zutela: nesken %28,5ek eta mutilen %18,4k.
Ertzaintzaren datu berriak
2024an, Ertzaintzak 395 salaketa jaso zituen adingabeen aurkako delitu informatikoengatik, 136 14 urtetik beherakoei eta 259 14 eta 17 urte bitarteko adingabeei, horietatik 137 askatasunaren aurkakoak (mehatxuak, hertsapenak eta jazarpena), 52 sexu-askatasunaren aurkako delituengatik (16 urtetik beherakoekin harremanetan jartzea helburu sexualekin, sexu-jazarpenak, sexu-jazarpena, exhibizionismoa, adingabeen ustelkeria/pornografia eta sexu-erasoa), 31 intimitatearen eta norberaren irudirako eskubidearen aurkakoak (sekretuak aurkitu eta ezagutaraztea eta legez kanpoko sarbide informatikoa) eta 151 ondarearen eta ordena sozioekonomikoaren aurkakoak (iruzurrak, kalteak eta estortsioa).
Azken delitu mota hori da salatuen artean ohikoenetakoa, Ertzaintzak emandako datuen arabera. Hala ere, haurrek egoera horien aurrean nola jokatu ez jakitea kezkagarria da. Save the Childrenen #DerechosSinConexión txostenaren arabera, EAEko 14-18 urteko 10 nerabetik ia 7k (%68,5) ez daki edo ez dago ziur online iruzur bat edo phishing kasu bat identifikatu ahal izango duen. Ezagutzarik ezaz gain, % 52,4k bakarrik dio informatuta dagoela Interneteko iruzur horien aurrean babesteko moduari buruz.
#DerechosSinConexión kanpaina
Save the Childrenek haurrentzako eta nerabeentzako ingurune digital segurua eskatzeko erabiltzen duen #DerechosSinConexión kanpainaren barruan argitaratu da txosten hau.
Save the Childrenen ustez, funtsezkoa da ikerketa sustatzea erasotzaileekin lotutako faktoreak identifikatzeko, haurren aurkako indarkeria prebenitzeko eta detektatzeko estrategiak diseinatzeko. Gainera, Haurren Aurkako Indarkeriaren Erregistro Bateratua martxan jartzeko eskatzen du, HBJLOn jasoa, datu irisgarriekin eta banakatuekin. Ildo horretan, Haur eta Nerabeen Euskal Legeak (HNL) adierazten du Euskal Informazio Sistemak koordinatu egin behar duela Erregistro Zentralari datuak ematea. Hezkuntzaren eremuan, bi legeek (HLBLO eta HNL) ezartzen dute nahitaezkoa dela zenbait figura sartzea, hala nola ikastetxeetako ongizate-koordinazioa eta hezkuntza ez-formaleko babes-ordezkaria, sexu-indarkeria digitalari buruzko prestakuntza espezifikoa barne. Halaber, irakasleak prestatzearen eta indarkeria-susmoen aurrean jakinarazteko duten betebeharra indartzearen garrantzia nabarmentzen da.
Gainera, proposatzen da hezkuntza-curriculumean zeharka sartzea teknologien erabilera seguruari buruzko hezkuntza digitala, bai eta hezkuntza afektibo-sexual integrala ere, gazte-gaztetatik, nahiz eta azken hori ez zen sartu euskal araudian. Save the Childrenek azpimarratu du beharrezkoa dela adingabeei eta familiei zuzendutako kanpainak egitea, ustiapen digitalaren arriskuez ohartarazteko, hala nola "Guraso-kontroleko sarerik onena zu zara" ekimena.
Erakundeak biktimentzako zerbitzu espezializatu eta integralak ere eskatzen ditu, haurren eta ingurune digitalaren ikuspegia, besteak beste, salaketa-kanal konfidentzialak, laguntza psikologikoa, juridikoa eta osasun-arreta espezializatua. Eremu judizialean, sexu-indarkeria digitalari egokitutako erantzuna eskatzen da, Euskadin atal espezializatuak sortuz eta epaile eta magistratuentzako berariazko prestakuntzarekin. Gainera, Barnahus eredua ezarri behar da hiru euskal lurraldeetan, sexu-indarkeria digitalaren kasuak integratuz.
Azkenik, indarrean dauden legeak modu eraginkorrean ezartzea eta adingabeak ingurune digitaletan babesteko etorkizuneko Lege Organikoa onartzea azpimarratzen da. Save the Childrenek nabarmendu du beharrezkoa dela enpresa teknologikoek gizarte-erantzukizuna beren gain hartzea, adina egiaztatzeko mekanismo eraginkorren, moderazio-sistemen, gardentasun algoritmikoaren eta eduki kaltegarriak detektatzeko eta kentzeko hobekuntzaren bidez.